Ä37 voor P2: Internationale conjunctuur

Op internationaal niveau bevinden we ons in een fase van de systeemcrisis van
het kapitalisme die wordt gekenmerkt door globale instabiliteit en stagnatie in
de centrale economieën, toenemende politieke en militaire spanningen over de
hele wereld en pogingen tot strategische herconfiguratie en herschikking in
zowel het mondiale Noorden als het Zuiden.

Economische crisis

De verstrekkende gevolgen van de financiële crisis van 2008 - explosie van de
staats- en overheidsschuld, erosie van de mechanismen van internationale
financialisering, massale overdracht van inkomsten van arbeid naar kapitaal met
de daaruit voortvloeiende verarming van de arbeidersklasse wereldwijd - werden
nog verergerd door de valse uitweg uit de coronacrisis. De reactie van de
regeringen van het Noorden was, in Keynesiaanse termen, het uitbreiden van de
geldvoorraad en het exorbitant verhogen van de overheidsuitgaven door middel van
enorme uitgavenplannen - Renew Europe, de New Green Deal en nu ReArm Europe -
ondersteund door plannen van groeiende schulden. Ondanks de enorme middelen en
opofferingen van de arbeidersklasse werd een recessie ternauwernood vermeden
(zoals in het geval van Duitsland). De onmogelijkheid om de rente te verhogen in
een fase van algemene economische krimp was een bijkomende factor in de stijging
van de wereldwijde inflatie, samen met de versnelde stijging van de
energiekosten en de verkrapping van de wereldwijde toeleveringsketens, zowel
voor industrieproducten als voor kritieke grondstoffen - zeldzame aardmetalen,
energiebronnen - en landbouwproducten.

Het belangrijkste effect voor de arbeidersklasse is het chronisch worden van de
daling van de koopkracht van arbeid, in het bijzonder van jongeren. Vandaag de
dag is het al vanzelfsprekend dat “de nieuwe generaties niet in staat zullen
zijn om het welvaartsniveau te bereiken dat hun ouders en grootouders wel hebben
bereikt”. De kwetsbaarheid van de arbeidsmarkt, die steeds meer doordrongen is
van onzekerheid - in een context van wijdverspreide flexcontracten en
schijnzelfstandigheid - heeft een sterke impact op het niveau en de duurzaamheid
van de lonen. Aan de andere kant zorgt de opmars van kunstmatige
intelligentietechnologieën en automatisering in industriële banen en diensten
voor nog meer onzekerheid vanwege hun mogelijke systemische effecten op de
arbeid. Tot slot heeft de erosie van het besteedbaar inkomen als gevolg van de
effecten van de investeringen van mondiale fondsen in de vastgoed- en
toerismesector vooral gevolgen voor de stedelijke omgeving, waardoor het proces
van verdrijving van grote massa's van de beroepsbevolking wordt geconsolideerd
en onze steden veranderen in themaparken voor de bourgeoisie en expatseen kleine laag van hoogbetaalde arbeiders, met
steeds meer lagen van de onzekere bevolking die werken om in hun behoeften te
voorzien en zich geen huisvesting kan veroorloven.

Politieke crisis

In deze context dient het buitengewone momentum van extreemrechts en
reactionaire en identitaire bewegingen over de hele wereld als een steeds
stevigere basis voor de gewelddadige en autoritaire uitweg uit de crisis van het
kapitalisme wereldwijd. De terugkeer van Donald Trump aan de macht in de
Verenigde Staten is slechts een nieuwe golf van een getij dat wordt gevoed door
het bereiken van steeds grotere hoogten van institutionele macht door
reactionaire, identitaire en patriarchale politieke partijen en bewegingen in
alle regio's van de wereld. Dit proces, dat de afgelopen twee decennia is
gegroeid, wordt gevoed door twee complementaire dynamieken: aan de ene kant de
grootschalige verspreiding en lokale verankering van reactionaire politieke
bewegingen, zoals in het geval van de fundamentalistische christelijke
bewegingen in Brazilië en in heel Latijns-Amerika, het interklasse en massale
karakter van de MAGA-beweging van Donald Trump of de consolidatie en
radicalisering van het fundamentalistische Hindutva-project in het India van
Narendra Modi. Deze dynamiek voedt op haar beurt de politieke macht van partijen
die institutionele machtsposities willen innemen op verschillende niveaus van de
staat. Aan de andere kant zijn we op internationaal niveau getuige van een
steeds effectievere politieke en organisatorische coördinatie van deze
bewegingen. Het hoogtepunt van de hegemoniale opkomst van de nieuwe reactionaire
golf manifesteerde zich op iconische wijze met de slaafse aanwezigheid van de
technologiebaronnen uit Silicon Valley bij de presidentiële inauguratie van
Donald Trump: de nieuwe technofeodale oligarchie, ten dienste van het project
van een decadent imperium om de wereld te domineren.

Op het geopolitieke front wakkert de groeiende economische instabiliteit de
escalerende wereldwijde spanningen aan, die door verschillende factoren
toenemen:

- De escalatie van regionale en proxyconflicten - oorlog in Oekraïne, genocide
in Palestina en wijdverspreide conflicten in het Midden-Oosten.

- De groeiende confrontatie tussen de grootmachten als gevolg van de toegenomen
agressiviteit van de VS en vazalstaten in West-Europa en Azië - Japan, Zuid-
Korea - en Oceanië - Australië, Nieuw-Zeeland - tegenover China. De hypothese
van de Nieuwe Koude Oorlog stelt niet langer de vraag of het wel of niet zal
gebeuren, maar binnen hoeveel decennia of jaren de directe confrontatie tussen
grootmachten een hete fase zal bereiken. Het onmiddellijke resultaat is een
toenemende militarisering - met de NAVO als de beheerder van de nieuwe logica
van strategische onderwerping van West-Europese vazalstaten aan de
geostrategische belangen van de VS - en autoritarisme als antwoord op intern
verzet tegen het wereldwijde project van imperiale overheersing.

- De toenemende agressiviteit van de VS in de internationale arena sinds Donald
Trump aan de macht is, zelfs tegenover zijn bondgenoten - zoals in het geval van
Groenland, het Panamakanaal, of zijn handelspartners in de EU met de unilaterale
verhoging van tarieven - versnelt de ineenstorting van het multilaterale
instanties dat voortkomt uit Bretton Woods. De systemische beperking van de
Verenigde Naties om de stabiliteit van het mondiale bestuur op politiek gebied
te garanderen, komt bovenop de slijtage van de instellingen van de
internationale economische en financiële orde - IMF, WB, WTO - die niet in staat
zijn om een handels- en financieel systeem te stabiliseren dat het rendement van
het mondiale kapitaal garandeert.

- De poging van de BRICS+-landen, Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika -
plus 13 andere partnerlanden, sinds de top in Kazan in 2024 -, om nieuwe
allianties aan te gaan op het gebied van handel, investeringsbeleid (via de
Nieuwe Ontwikkelingsbank) en economische transacties buiten het SWIFT-systeem
om. De centrale rol van China in dit proces maakt het mogelijk om de BRICS+ te
begrijpen als een project tegen de hegemonie van het westerse blok, hoewel de
duurzame impact van dit mechanisme op het mondiale economische systeem in een
context van toenemende economische, commerciële en militaire spanningen nog te
bezien valt.

Ideologische crisis

Ideologisch gezien wordt de ideeënstrijd van de bourgeoisie tegen collectieve
emancipatieprojecten niet alleen gevoed door de opkomst van de wereldwijde
reactionaire beweging. Hij wordt ook verdiept door de veralgemening van de
gegeneraliseerde neoliberale, aspirationele en hyperindividualistische
ideologie. De populaire klassen beginnen zich geen mogelijke vergezichten meer
voor te stellen buiten een realiteit van overheersing en wrede uitbuiting, laat
staan de mogelijkheid van klassenorganisatie en solidariteit als effectieve
instrumenten voor emancipatie en sociale transformatie. Het aspirationele
delirium, het geloof in meritocratie als methode voor individuele
zelfverbetering en de uitbreiding van de cultuur van crypto-investeringen zijn
slechts voorbeelden van wanhopige manieren om uit de groeiende cyclus van
onzekerheid, verpaupering en eenzaamheid te komen. Deze ideologische besmetting
versplintert de volksklassen nog verder, verdiept de scheidslijnen en verzwakt
de solidariteitsmechanismen tussen sectoren van de arbeidersklasse. Dit alles
vertaalt zich in de crisis van de organisatie en de verslechtering van het
politieke bewustzijn van de arbeidersklasse - in het bijzonder van de jongeren.
Het lijkt erop dat vandaag de dag de mogelijkheid van een collectief,
democratisch, socialistisch en volksantwoord op de autoritaire aanval van het
kapitaal verder weg is dan ooit.

De wereldwijde opkomst van identitair, racistisch, traditionalistisch en
gewelddadig extreemrechts tegen alle dissidenten - vrouwen, LHTBI+-personen,
migranten, socialisten - stelt socialistische emancipatoire projecten voor
meerdere uitdagingen. Ideologisch, organisatorisch en in hoe we denken over de
relatie van ons politieke project tot de samenleving als geheel. Het is
duidelijk dat onze ideologische en klassenvijanden beter georganiseerd en
gecoördineerd zijn en erin geslaagd zijn hun boodschap effectiever over te
brengen. Wat is het socialistische antwoord op de dreiging van extreemrechts en
fascisme in een onrustige wereld?

Ecologische crisis

In de afgelopen jaren heeft de toename van het aantal catastrofale
weersomstandigheden de sociale en economische kosten van klimaatverandering
verhoogd. Een ander effect van de opkomende reacties is de breuk in de fragiele
consensus over maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan.
Klimaatontkenning heeft zich opgewerkt tot het niveau van overheidsbeleid en
dreigt onvoldoende vooruitgang op het gebied van wereldwijde overeenkomsten
ongedaan te maken, zoals het Akkoord van Parijs, de doelstelling van
koolstofneutrale economieën of de beperking van de uitstoot van broeikasgassen.
De opeenvolgende COP's (Klimaatveranderingsconferenties van de Verenigde Naties)
tonen de onmacht van de internationale gemeenschap om ambitieuze afspraken te
maken over de transformatie van de mondiale economische structuur, de obstakels
van de rijke landen om voldoende middelen te verschaffen voor de gemaakte
afspraken en dus de onhaalbaarheid van mechanismen voor gezamenlijke actie die
werken volgens de logica van het mondiale kapitalisme.

Aan de andere kant zetten transnationaal kapitaal en imperialistische staten hun
acties voort om een stabiele aanvoer van kritieke grondstoffen veilig te stellen
- zeldzame aardmetalen, energiebronnen - en een toename van regionale conflicten
is gekoppeld aan deze bewegingen - bijvoorbeeld in het geval van Congo. De
winning en uitbuiting van de grondstofrijke landen in het Zuiden
vertegenwoordigt de voorwaartse vlucht van een steeds gewelddadiger systeem, dat
steeds minder in staat is om rijkdom te produceren en totaal onverenigbaar is
met duurzaamheid binnen de grenzen van de planeet Aarde.